معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
شبکه بهداشت درمان شهرستان پاوه
مرکز بهداشت شهرستان
واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها
گزارش نهایی کارگاه آموزشی شناخت وپیشگیری
بیماری فشارخون
شعار جهانی قلب : من در محیط کارم باید قلب خود را سالم نگه دارم.
شعار سالروزجهانی قلب 1390
"یک قلب سالم،یک خانه سالم و یک دنیای سالم"
) One world,One home ,One Heart)
عنوان پروژه (طرح):
پروژه آموزشی شناخت نقش عوامل خطر (risck Factors) در پیشگیری بیماریهای غیرواگیر
(برنامه جامع عملیاتی و اجرایی اطلاع رسانی و آموزش شناخت نقش عوامل خطرساز در پیشگیری و کاهش بیماریهای غیرواگیر از جمله قلبی و عروقی ، دیابت ، فشارخون و ...)
خلاصه طرح پیشنهادی (Summary Proposal) :
برنامه ریزان و ناظرین پروژه :
شبکه بهداشت درمان شهرستان پاوه – واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها
1- آقای دکتر فاروق سلیمی سرپرست شبکه بهداشت درمان پاوه
2- آقای قاسم اسدی کارشناس مسئول مبارزه با بیماریهای پاوه
با همکاری آقایان تیمور رشیدی و جواد جمشیدی کارشناسان بیماریها
زیر نظر و حمایت و پیشتیبانی :
1- آقای دکتر حمزه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
2- سرکار خانم دکتر خادمی مدیر گروه بیماریهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
3- سرکار خانم دکتر صنیعی کارشناس مسئول بیماریهای دیابت وقلب وعروق معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
زمان و مدت اجراء پروژه با احتساب برنامه ریزی و آموزش :
از تاریخ 1/6/90 تا 30/10/90 بمدت 5 ماه (زمان قابل تمدید می باشد)
محل اجراء پروژه :
نقاط شهری و روستاهای با جمعیت بالای 500 نفر حوزه بخشهای مرکزی ، نوسود و باینگان
مجریان طرح :
مراکز بهداشتی درمانی شماره 1 و 2 پاوه ، دوریسان ، نوسود ، نودشه ، هانی گرمله ، شمشیر و باینگان
نیروی انسانی (مربیان آموزشی) : پرسنل رده میانی و بهورزان
هدف اصلی و کلی اجرای پروژه :
شناخت نقش عوامل خطر در پیشگیری و کاهش بیماریهای غیرواگیر در جمعیت پر خطر (High Risk) تحت پوشش شهرستان پاوه
اهداف اختصاصی (بینابینی) :
الف) آموزش و بازآموزی پرسنل بهداشتی درمانی شامل :
1- پزشکان خانواده و پرسنل بیمه روستا 2- کارشناسان ستادی 3- پرسنل رده میانی 4- بهورزان
ب) آموزش گروههای ویژه :
1- رابطین سلامت ادارات 2- رابطین بهداشتی مرتبط 3- مربیان آموزش خانواده ادارات و نهادها 4- مدیران ، دبیران ، معلمین 5- روحانیون و ائمه جمعه 6- دانشجویان پیام نور 7- اعضاء شوراها و دهیاران 8- دانش آموزان مقاطع متوسطه
پ): سایر اقشار جامعه شامل مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت
توضیح : در مرحله اول پرسنل بهداشتی درمانی آموزش خواهند دید و متعاقب آن گروههای ویژه تحت پوشش بازآموزی و آموزش قرار می گیرند و نهایتاً تمام افراد در معرض خطرآموزشهای لازم را دریافت می کنند.
استراتژی(راهکارها) :
1- تشکیل کمیته شهرستانی(درون بخشی) 2- هماهنگی با فرمانداری و بخشداریهای تابعه 3- هماهنگی با ائمه جمعه و جماعات 4- هماهنگی با ادارات آموزش و پرورش منطقه 5- هماهنگی با دستگاهها و ارگانهای سیاسی و امنیتی شهرستان 6- برگزاری کارگاه آموزشی و کلاس آموزشی برای تربیت مربی ویژه پرسنل بهداشتی درمانی 7- آموزش گروههای خاص از طریق برگزاری کلاس 8- آموزش گروهی و چهره به چهره 9- آموزش از طریق تریبون نمازهای جمعه و جماعات برای نمازگزاران 10- آموزش و اطلاع رسانی از طریق مراسم صبحگاهی دانش آموزان 11- جلب مشارکت مسئولین 12- تامین اعتبار و بودجه لازم 13- تهیه متون آموزشی (جزوه ، تراکت ، بروشور و...) 14- تهیه بنر آموزشی 15- تهیه پلاکارد آموزشی و نصب در نقاط پرجمعیت 16- تهیه پرسشنامه متناسب با سواد و معلومات جمعیت هدف در قالب 10 تا 20 سوال تستی پیرامون : نقش تغذیه (گوشت ، روغن ، نمک ، موادقندی ، میوه و سبزی و...) - سیگار – تحرک – چاقی – اضطراب و استرس- دیابت و فشارخون – و... برای توزیع در سطح فراگیران در قبل و بعد از برگزاری کلاسها و جلسات آموزشی
اهمیت موضوع و ضرورت انجام آن :
نظر به اینکه در دهه اخیر میزان شیوع بیماریهای غیرواگیر بخصوص دیابت ، فشارخون بالا ،بیماریهای قلبی عروقی افزایش و سیر صعودی داشته و دارد بطوریکه درصد شیوع دیابت در جمعیت بالای 30 سال روستایی از 66 نفر در سال 80 (1% شیوع) در ده سال بعد یعنی در سال 89 به 472 نفر یعنی شیوع 1/4 درصد رسیده است ، شیوع فشارخون بالا در جمعیت هدف 637 بیمار در سال 80 یعنی 5/5 درصد به 1835 نفر در سال 89 یعنی 16 درصد رسیده است. همچنین در طول 10 سال اخیر (80تا 89) در جمعیت 56000 نفری شهرستان پاوه از کل 2916 مورد مرگ 36 درصد مربوط به بیماریهای دیابت و افزایش فشارخون و قلبی و عروقی بوده است که رتبه اول را در بین تمام علتها بخود اختصاص داده است.
از طرفی نیز بدلایل کاهش کار و فعالیت در حوزه دامداری و کشاورزی و گسترش زندگی ماشینی به روستاها و اپیدمی شدن بی تحرکی و پرخوری در نتیجه بهبود وضعیت معیشتی مردم ، لذا انتظار می رود میزان شیوع بیماریهای غیرواگیر در چند سال آتی سیر صعودی داشته باشد و مرگ و میر ، معلولیتها و عوارض ماندگار گریبانگیر جمعیت گردد و بدنبال این معضل زیانهای جانی و مالی و اقتصادی برای مردم و دولت داشته باشد.
در این راستا دست اندرکاران امر پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر(شبکه بهداشت درمان پاوه-واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها) را بر آن داشت که با توجه به معضل موجود (افزایش بیماریهای غیرواگیر و مرگ و میر و معلولیتهای ناشی از آن) پروژه (طرح) آموزشی مذکور را تدوین نموده تا از طریق آموزش و بازآموزی پرسنل بهداشتی درمانی و متعاقب آن سایر افراد مرتبط و اقشار جامعه درگیر با این معضل را آموزش داده و اطلاع رسانی به موقع را در پی داشته باشد تا در جمعیت هدف در معرض خطر با گذراندن آموزشهای لازم و رعایت نکات پیشگیرانه و استفاده از متون آموزشی شاهد کاهش شیوع بیماری و مرگ و میر در آتیه باشیم.
بیان موضوع یا مشکل (Statement Or Problem) :
1- با توجه به بافت فرهنگی و اجتماعی خاص حاکم در منطقه روستایی و نقاط شهری شهرستان پاوه و اینکه موضوع داشتن عضلات تنومند کاذب ناحیه بازو و شانه ها و در مجموع داشتن جثه ای قوی و هیکلی درشت در قشر جوان گرایش به پرخوری ،استفاده از غذاهای پرچرب ، کم تحرکی حتی استفاده از داروهای غیراستاندارد و غیرعلمی تقویتی و هورمونی ، مشکل افزایش وزن و چاقی و ایجاد زمینه برای ابتلا به بیماریهای غیرواگیر در آینده نزدیک را دو چندان کرده است.
حتی با ارائه آموزشهای متناوب و مقطعی در طول دهه اخیر و ارتقاء فرهنگ بهداشت عمومی (که موجب کاهش بیماریهای واگیر شده است) ، اما متاسفانه عکس این رخداد به وقوع پیوسته است (افزایش موارد غیرواگیر). لذا به این دلیل مراجعه به پزشکان بخش دولتی و خصوصی هر روز بیشتر و افزونتر می شود و پزشکان محترم هم بدلایل مختلف فقط نقش درمان کننده را دارند و پیرامون راهنمایی و آموزش و مشاوره کارساز نمی باشند و معضل سیر صعودی بیماریهای غیرواگیر همچنان باقی است .
2- با توجه به و اهمیت موضوع که ذکر آن گذشت شبکه بهداشت درمان پاوه را بر آن داشت ه این پروژه را ندوین کندکه توسط همکاران واحد بیماریها در تمام سطوح (ستادی ، رده میانی ، بهورزان ، و...) در نقاط شهری کم جمعیت و نقاط روستایی پرجمعیت که با خطر شیوع بیماریهای غیرواگیر مواجه هستند و مناطق پرخطر در این پروژه نامیده می شوند. برای اجرای برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی پایلوت بوده و مورد نظر قرار گیرند در اجرای این پروژه آموزشی علاوه بر نتایج ارائه آموزشها حساسیت لازم در افراد بیمار برای مراجعه جهت مراقبت و درمان و گرفتن خدمات کلینیکی و پاراکلینیکی ایجاد خواهد شد و موارد جدید (New Case) نیز ممکن است شناسایی شوند. اهمیت دیگری که در اجرای این طرح وجود دارد ، طرح در محیطی ترین نقطه منطقه با همان گویش و فرهنگ و لهجه محلی ارائه می گردد و آموزش و اطلاع رسانی کاملاً رایگان می باشد.
خلاصه روش اجرای پروژه :
1- مراجعه مردم به کلاسهای آموزشی 2- مراجعه پرسنل بهداشتی به خانوارها جهت آموزش 3- برگزاری کلاس های آموزش گروهی و فردی در محل مساجد ، مدارس ، مراکز بهداشتی درمانی ، خانه های بهداشت با هر تعداد نفرات و بدون تعیین وقت. 4- هماهنگ با برگزاری کلاسها و جلسات آموزشی ، توزیع تراکت و جزوه آموزشی متناسب با سطح سواد و معلومات فراگیران 5- ارائه پرسشنامه قبل و بعد از آموزش برای ارزیابی مطالب ارائه شده در جلسات آموزشی
اطلاعات مربوط به پروژه آموزشی :
عنوان فارسی :
شناخت نقش عوامل خطر در پیشگیری بیماریهای غیرواگیر
عنوان انگلیسی :
Determination Of The Risck Factors Function In Prevention Of Noncomunicabel Diseases Incidence
بررسی متون (Litterature Review) :
تاکنون این پروژه بصورت رسمی و برنامه ریزی و نظارت شده بصورت متناوب و هماهنگ انجام نشده است. اما بصورت متناوب و در قالب آموزشهای غیرکلاسیک در کنار سایر ارائه خدمات در مراکز و خانه های بهداشت آموزشهای شناخت و پیشگیری عوامل خطر در شیوع و کاهش بیماریهای غیرواگیر ارائه شده است.
تعریف وا‍ژه ها(Word Definition) :
پروژه Proposal - عوامل خطر risck Factors– پر خطر High Risck– آموزش Edjucation– دیابت ملیتوس Diabetes Melitus(D.M)– فشارخون بالاBlood Pressure Hypertension(HTN)– بیماری قلبی و عروقی CVD– چاقی Obesity– مورد جدید New Case– بیماریابی Case Finding - نمایه توده بدنی Body Mass Index(BMI)
سوالات پژوهشی قابل طرح (Research Question) :
1- آیا مشکل در حدی است که بایستی پروژه تدوین شود ؟
2- آیا در ارائه این پروژه همکاری بین بخشی و درون بخشی وجود دارد؟
3- آیا مربیان آموزشی قادر به انجام اهداف مورد نظر هستند؟
4- آیا مربیانو متون آموزشی نیازهای جمعیت هدف را برآورد می سازد ؟
5- آیا مردم مشارکت و استقبال می کنند؟
6- و در مجموع آیا هزینه های متحمل شده کمتر از نتایج مثبت در موفقیت اجرای پروژه می باشد؟
اهداف کاربردی (Applied Goals) :
1- در صورت دستیابی به اهداف مورد انتظار (ارتقاء فرهنگ پیشگیری در مردم و کاهش بیماریهای غیرواگیر) اجرای پروژه قابل تعمیم به کل شهرستان می باشد.
2- بهره برداری از این طرح تنها به ارائه آموزش و اطلاع رسانی ختم نمی شود بلکه در راستای اجرای پروژه خیلی از بیماران افزایش فشارخون و دیابت که به بیماری خود مطلع نیستند شناسایی خواهند شد.
3- الگو و شیوه زندگی و تغذیه ، تغییر و به جهت مثبت اصلاح خواهد شد.
4- نهایتاً انتظار می رود مردم بعد از گرفتن آموزش :
الف)کلیاتی از بیماریهای غیرواگیر بدانند(قلب و عروق ، دیابت ، فشارخون و...)
ب)عوامل خطر و زمینه ساز شیوع اینگونه بیماریها را بدانند.
ج)با رعایت نکات پیشگیرانه از ابتلای به اینگونه بیماریها تا حدقابل قبولی مصون باشند.
روش اجرای پروژه : از نوع کاربردی (Applied) می باشد.
طراحی و روش اجرا (Research Design) :
1- تدوین برنامه عملیاتی در شهریور و مهر 90
2- تامین منابع مالی و پشتیبانی نیروی انسانی در مهر و آبان 90
3- بازآموزی و آموزش در شهریور و مهر وآبان 90 در تمام افراد مرتبط با اجرای پروژه
4- تعیین وظایف و سازماندهی آبان 90
5- اطلاع رسانی و آموزش به جمعیت پایلوت 1/8/90 لغایت 30/10/90 (زمان قابل تمدید است)
جمع آوری داده ها (پرسشنامه ها) :
1- توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها در کلاسهای آموزشی (Data Collection) وآنالیز امتیازات کسب شده قبل و بعد ازکلاس
2- ارزیابی نهایی تاثیر آموزشها در اصلاح شیوه زندگی و تغذیه و قضاوت نهایی براساس امتیازات کسب شده توسط فراگیران Input –Output-Outcome
محدودیتها (Limitations) :
ممکن است به طرق مختلف در طول اجرای پروژه بروز کند که در این راستا بایستی تهدیدها را به فرصت تبدیل نموده و با کمترین امکانات و نیروی انسانی بیشترین بهره را برد چون هنر موفقیت در این است که با کمترین امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی بیشترین فایده و سود را عاید خود نمود. اما ممکن است : 1- نیروی انسانی (مربی آموزش ) ناکافی و ناتوان یا کم توان باشد. 2- بودجه و تجهیزات جوابگوی این پروژه عظیم نباشد 3- محدودیتهای فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی و امنیتی (Force Major) روی اجرای پروژه بی تاثیر نباشد. 4- مردم مشارکت و همکاری نکنند.
منابع و ماخذ برای آموزش و اطلاع رسانی عمومی :
1- دستورالعملهای کشوری بیماریهای دیابت و فشارخون (کتابچه های مربوطه)
2- کتاب مدیریت عوامل خطرساز بیماریهای قلبی وعروقی ، ترجمه سرکارخانم دکتر خادمی ، مدیرگروه بیماریهای کرمانشاه ، بازبینی شده توسط دکتر سعیدی متخصص قلب و عروق
3- کتاب گزارش وضعیت عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر در استان کرمانشاه ، سال 86 ، تهیه و تدوین دکتر خادمی مدیر گروه بیماریها ، زیر نظر دکتر منصوری متخصص عفونی
جمعیت هدف در اجرای طرح :
|
|
ردیف
|
مرکز بهداشتی درمانی
|
جمعیت
|
خانوار
|
بالای 15
|
|
|
1
|
مرکز بهداشتی درمانی شماره 1 روستایی
|
3824
|
904
|
3117
|
|
|
2
|
مرکز بهداشتی درمانی شماره 2 روستایی
|
3359
|
871
|
2684
|
|
|
3
|
مرکز بهداشتی درمانی نوسود شهری
|
1836
|
534
|
1488
|
|
|
4
|
مرکز بهداشتی درمانی نوسود روستایی
|
1650
|
443
|
1370
|
|
|
5
|
مرکز بهداشتی درمانی باینگان شهری
|
1717
|
435
|
1392
|
|
|
6
|
مرکز بهداشتی درمانی باینگان روستایی
|
3029
|
754
|
2478
|
|
|
7
|
مرکز بهداشتی درمانی نودشه شهری
|
3817
|
953
|
3305
|
|
|
8
|
مرکز بهداشتی درمانی شمشیر روستایی
|
8288
|
949
|
6339
|
|
|
9
|
مرکز بهداشتی درمانی دوریسان روستایی
|
6822
|
1721
|
5287
|
|
|
10
|
مرکز بهداشتی درمانی هانی گرمله
|
1063
|
346
|
834
|
|
جمع
|
35405
|
7910
|
28294
|
|
اطلاعات جمعیتی و پرسنلی :
|
|
جمعیت
|
خانوار
|
بالای 20 سال
|
بالای 15 سال
|
|
کل روستایی
|
28035
|
6988
|
19572
|
4800
|
|
کل شهری
|
29708
|
7548
|
20740
|
6146
|
|
کل شهرستان
|
57743
|
14536
|
40312
|
11946
|
کل روستاهای تحت پوشش پروژه آموزشی :
43 روستا با جمعیت 28035 و تعداد 6988 خانوار ، 3 نقطه شهری با جمعیت 7370 نفر و تعداد 1922 خانوار ، کل جمعیت هدف 35405 و کل خانوار 8910 ، در مجموع 61% جمعیت به عنوان جمعیت هدف و پابلوت تحت پوشش پروژه آموزشی قرار می گیرد.
مراکز بهداشتی درمانی مجری : 8 - خانه های بهداشت مجری : 24 - پایگاه بهداشتی مجری : 1
نیروی انسانی : پزشکان خانواده 7 نفر – کارشناسان ستادی 3 نفر – کارشناسان رده میانی 4 نفر – کاردانهای رده میانی 5 نفر – بهورزان خانه های بهداشت 49 نفر
هزینه ها (Budj0ets) : 1- هزینه های پرسنلی :
|
ردیف
|
نوع فعالیت
|
تعداد افراد
|
ساعات کار فعالیت
|
حق الزحمه وهزینه های جانبی
|
|
|
1
|
کارگاه آموزشی پزشکان خانواده
|
14 نفر
|
4 ساعت
|
600000 ریال
|
|
|
2
|
کارگاه آموزشی کارشناسان و پرسنل ستادی
|
16
|
5
|
700000
|
|
|
3
|
کارگاه آموزشی پرسنل رده میانی
|
22
|
6
|
1200000
|
|
|
4
|
کارگاه آموزشی بهورزان
|
25
|
8
|
1200000
|
|
|
5
|
کارگاه آموزشی بهورزان
|
25
|
8
|
1200000
|
|
|
6
|
کارگاه آموزشی رابطین سلامت ادارات
|
40
|
4
|
2000000
|
|
|
7
|
کلاس آموزشی روحانیون و ائمه جمعه و جماعات
|
40
|
4
|
2000000
|
|
|
8
|
کلاس آموزشی جهت اعضاء شوراها و دهیاران
|
120 در 3 نوبت
|
6
|
4000000
|
|
|
9
|
کلاس آموزشی جهت دانشجویان پیام نور
|
800
|
20
|
4000000
|
|
|
10
|
کلاس آموزشی جهت دبیران ، مدیران و معلمین
|
300
|
40
|
4000000
|
|
|
جمع کل
|
1388
|
105
|
20900000
|
1- هزینه های پشتیبانی ، تدارکاتی ، لجستیکی و موارد مصرفی :
|
ردیف
|
نوع هزینه
|
تعداد
|
مبلغ
|
|
1
|
چاپ و تکثیر جزوه آموزشی
|
7000 برگ
|
1400000 ریال
|
|
2
|
چاپ و تکثیر تراکت آموزشی
|
40000
|
8000000
|
|
3
|
چاپ و تکثیر پرسشنامه
|
10000
|
2000000
|
|
4
|
جوهر کاتریج کامپیوتر
|
2 عدد
|
1000000
|
|
5
|
سی دی مرغوب
|
100 عدد
|
400000
|
|
6
|
هزینه سوخت خودرو
|
2 دستگاه خودرو به مدت 3 ماه
|
40000000
|
|
7
|
هزینه های فوق العاده ماموریت پرسنل
|
200 روز برای 10 نفر
|
20000000
|
|
8
|
هزینه اضافه کاری
|
90 روز برای 20 نفر
|
12500000
|
|
جمع کل
|
85300000
|
آمار بیماران فشارخون و دیابت از سال 80 لغایت 89 شهرستان پاوه
|
سال
|
تعداد بیمار فشارخونی
|
تعداد بیماران دیابتی
|
|
80
|
637
|
66
|
|
81
|
844
|
71
|
|
82
|
858
|
75
|
|
83
|
1134
|
108
|
|
84
|
1166
|
190
|
|
85
|
1195
|
240
|
|
86
|
1427
|
294
|
|
87
|
1551
|
377
|
|
88
|
1695
|
442
|
|
89
|
1835
|
472
|
جمعیت بالای 30 سال روستایی و چند نقطه شهری : 11500