نمک نامی است عام که به "کلرور سدیم" به صورت بلورهای سفید مکعبی شکل با دانه های بسیار ریز در طبیعت وجود دارد. نمک طعام محصولی است متبلور، شور مزه و بدون بو که عمدتاً که از کلرورسدیم تشکیل شده است.
از آغاز تاریخ زندگی بشر کاربرد کلرورسدیم به عنوان یک نوع چاشنی که به رژیم غذایی افزوده می شودکاملاً روشن است و خواص ضد میکروبی نمک و خاصیت نگهداری مواد غذایی و جلوگیری از فساد آن ها روشی متداول در زندگی بشر بوده است.
امروزه با توجه به شیوع بالای بیماری قلبی و عروقی و پر فشاری خون مصرف زیاد نمک به عنوان یکی از مهمترین عوامل خطر در بروز این بیماری شناخته شده است، آمار نشان می دهد که از هر 800 مورد مرگ میر در کشور 300 مورد آن ناشی از بیماری قلبی و عروقی می باشد. سرانه مصرف نمک بنا به توصیه سازمانهای بین المللی بایستی به حداکثر 5 گرم در روز (2 گرم سدیم) کاهش پیدا کند. این در حالی است که این میزان در کشور ما دو تا سه برابر حداکثر میزان مجاز برآورده شده است.
نمک در طبیعت به دو صورت جامد (معدن نمک) و محلول در آب دریا وجود دارد. در نواحی مختلف ایران، معادن نمک به صورت کوه های نمک و نمک دریا دیده می شوند. نمک به دست آمده در معادن، دارای ناخالصی هایی است که برای سلامتی انسان بسیار مضر می باشد. به همین دلیل باید از نمک تصفیه شده (تبلور مجدد) استفاده کند.
چرا باید نمک ید دار استفاده کنیم؟
ید یک عنصر طبیعی مورد نیاز برای بدن است که باید از طریق برنامه غذایی روزانه تامین شود. کمبود ید باعث بزرگی غده تیروئید می گردد. بزرگی غده تیروئید را گواتر می نامند.
اختلال در رشد مغزی و جسمی، کم شنوایی، لالی، لوچی چشم، کاهش بهره هوشی کودکان، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی از دیگر عوارض کمبود ید است.
بهترین راه پیشگیری ازکمبود ید و گواتر ناشی از آن مصرف "نمک یددار تصفیه شده"، انواع ماهی ها و دیگر آبزیان به مقدار کافی است. "نمک یددار تصفیه شده" هنگام پخت غذا و یا در سفره قابل استفاده است.
نمک ید دار را چگونه نگهداری کنیم؟
- نمک یددار را نباید در معرض نور مستقیم خورشید و یا رطوبت قرار داد چون ید آن از بین می رود.
- نمک یددار تصفیه را باید در ظروف بدون منفذ پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا ظرف شیشه ای رنگی که نور از آن عبور نمی کند نگهداری کرد.
- ظرفی که در آن نمک یددار نگهداری می شود باید همیشه در بسته باشد. چون اگر نمک یددار در معرض هوا قرار گیرد، ید آن از بین می رود.
- ذخیره کردن نمک به مدت طولانی باعث کاهش میزان ید آن می شود. سعی کنید نمک یددار را حداکثر تا 6 ماه پس از خرید مصرف کنید.
- در هنگام طبخ غذا، در اواخر پخت، نمک یددار تصفیه را به آن اضافه کنید تا مقدار بیشتری ید در غذا باقی بماند.
به خاطر داشته باشید:
- تمام افراد خانواده، اعم از کودکان و بزرگسالان، باید نمک یددار تصفیه مصرف کنند.
- با مصرف نمک یددار میزان ید مورد نیاز بدن به راحتی تامین می شود.
- کسانی که پزشک مصرف نمک را برای آنها ممنوع کرده است، نباید از نمک یددار تصفیه (تبلور مجدد) هم استفاده نمایند.
- مصرف زیاد نمک یددار هم می تواند موجب افزایش فشار خون بشود. نمک در افزایش فشار خون بسیاری از افراد تاثیر دارد.
- بعضی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به پر فشاری خون در اثر مصرف نمک هستند. افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیه یا دیابت، کسانی که یکی یا هر دو والدین آنها مبتلا به پرفشاری خون هستند و افراد بالای 50 سال با مصرف نمک شانس بیشتری برای ابتلا به پر فشاری خون دارند.
- کاهش مصرف نمک علاوه بر کنترل فشار خون بالا، سبب پیشگیری از ابتلا به این بیماری نیز می شود.
چند نکته مهم:
- برای اینکه با مشکل گواتر و اختلالات ناشی از کمبود ید در جامعه روبرو نشویم، توصیه می شود که از نمک های یددار تصفیه شده در برنامه غذایی روزانه استفاده کنیم.
- به خاطر داشته باشید که وجود ناخالصی ها در نمک، علاوه بر ایجاد عوارض نامطلوب، باعث کاهش شوری نمک شده و در نتیجه افزایش مصرف نمک را به دنبال دارد.
- نمک های تصفیه شده (تبلور مجدد) به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و به مدت بیشتری حفظ می نمایند.
ضررهای مصرف نمک غیر تصفیه:
- در نمک هایی که تصفیه نیستند مواد نامحلول مانند شن، ماسه، خاک، گچ و مواد آلوده کننده و مواد محلول سختی مانند کلسیم و منیزیم، فلزات سنگین مثل سرب، جیوه، آرسنیک، کادمیوم وجود دارد.
- این ناخالصی ها می توانند عوارض نامطلوبی در دستگاه گوارشی، کبد، کلیه و ریه ها ایجاد کنند و حتی منجر به بروز مسمومیت شوند. اختلال در جذب ریز مغذی هایی مانند آهن و روی از مضرات دیگر ناخالصی های نمک های خوراکی است.
- همواره باید به وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت و قید عبارت " یددار تصفیه شده (تبلور مجدد)" بر روی بسته نمک دقت نمود.
- از نمک های یددار تصفیه (تبلور مجدد) که دارای کد بهداشتی و پروانه ساخت از وزارت بهداشت هستند، استفاده کنید.
- حتی الامکان سعی شود نمک به اندازه مصرف خریداری شده و از نگهداری نمک برای مدت طولانی خودداری گردد.
رعایت نکات بالا در سلامت تغذیه ای مردم اثرات جدی و همیشگی داشته و با در نظر گرفتن شیوه های صحیح زندگی می تواند موجب شادابی، سلامت و بهبود تغذیه جامعه گردد.